Akran Zorbalığının Yeni Yüzü: Siber Zorbalık (Cyberbullying). Nedir ve Nasıl Önlenir?

Saldırganlık, tarih boyunca, en ilkel toplumlardan, en uygar topluluklara kadar, dünyanın her yerinde karşılaşılan iletişimsel bir sorun olarak karşımıza çıkar. (Gökler, 2009). Zorbalık, saldırganlık kavramının bir alt kavramı olarak, “saldırganlık içeren" ve “bilerek yapılan” bir davranış biçimidir. (Smith, 1999). Geleneksel akran zorbalığı ise, fiziksel olarak kendini savunamayacak kadar güçsüz, ya da psikolojik olarak savunmasız olan kurban üzerinde, akranları tarafından tekrarlanan fiziksel ve ya psikolojik ataklar olarak tanımlanmıştır. Burada vurgu yapılan "kurban" benzetmesi şiddete maruz kalan kişiyi işaret eder. Akran zorbalığı, özellikle okul döneminde, çocukların ve ergenlerin hayatlarında sıkça karşılaştıkları bir olgu olarak karşımıza çıkar. Kurban, zorba ve hem kurban hem zorba olma durumu ilişkisi içerisinde süregelen bir ilişkiler ağından bahsetmek mümkündür. Birey, zorbalığa maruz kalan kişi olarak tanımladığımız kurban olabilir, kendisi zorbalığı yapan kişi olabilir, ya da hem zorbalığa uğrayan kişi olup hem de kendi zorbalık yapan kişi olabilir. Örneğin, Amerika‟da Nansel vd. (2001) tarafından yapılan bir araştırmada, 6. sınıfla 10. sınıf arasındaki 15.686 çocuktan %30‟u okul ortamında zorbalığa maruz kaldıklarını belirtmişlerdir. Bunların %11‟i kurban , %13‟ü zorba, %6‟sı ise hem kurban hem zorbadır.

Okullarda yaygın olarak bilinen geleneksel akran zorbalığı bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesi ve eğitim hayatına entegre olmasıyla birlikte "sanal zorbalık, elektronik zorbalık, siber zorbalık" da denilen yeni bir zorbalık türüne dönüşmüştür. (Willard,2005). Siber zorbalık ya da sanal zorbalık, birey ve ya grup tarafından, bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla, karşı tarafa zarar vermek amacıyla, kötü niyetle ve tekrarlayan mesaj ve resimlerin kasıtlı ve düzenli bir şekilde gönderilmesidir. (Patchin ve Hinduja, 2006). Siber zorbalık kavramı, teknoloji üzerinden gerçekleşen zorbalık şekli olarak tanımlanabilir ve bilgisayar ve cep telefonları aracılığı ile gerçekleşir ((Ayas ve Horzum). İnternette zorbalık yapan kişi tarafından kurbanın kişisel web sitesine, mail adreslerine, sosyal medya hesaplarına, bireyi kendisi hakkında kötü hissettiren, müstehcen, onur kırıcı, utandırıcı mesajlar ve postalar yollanmaktadır. Aynı şekilde, bireye kendini kötü hissettirme durumu, kurbana cep telefonu aracılığı ile gönderilen uygunsuz içeriklerle de sağlanır. Bazen internet üzerinden çalışan bir cihaza erişiminiz olması bile, siber zorbalığın sizi her yerde takip etmesine neden olabilir.

Siber zorbalık türlerine şu davranış biçimleri örnek olarak verilebilir:

Telefon ya da bilgisayar üzerinden uygunsuz mail, sms vb yollamak,

Sosyal medyayı, iletişim kurulan tarafı rahatsız etmek amacıyla kullanmak,

Cinsel içerikli fotoğraf, video, mesaj... vb paylaşımı,

Başkaları hakkında kötü sayılan söylentiler oluşturmak,

Başka birinin adıyla hesap açmak ve diğer bireylerle bu hesaplar üzerinden iletişime geçmek,

Başkasına ait hesap bilgilerini çalmak ve içerik paylaşımı yapmak.

Örneğin, Juvonen ve Gross (2008) yaptıkları çalışmada 12-17 yaşlar arasındaki gençlerin %72‟sinin son bir yılda en az bir defa internette bu gibi zorbalık olaylarına maruz kaldıklarını belirtmişlerdir.

Siber zorbalık gören çocuklarda şu gibi belirtiler ortaya çıkabilir:

Normal de severek yaptıkları aktivitelerden keyif alamama durumu,

Üzgün, karamsar, endişeli ruh hali içinde olma,

Anksiyete, korku gibi duyguları daha fazla hissediyor olma,

Daha fazla yalnız kalmayı tercih ederek, çevreyle daha az etkileşim halinde olma isteği,

Bilgisayar ve cep telefonu gibi çevrim içi cihaz kullanımı sırasında görülen duygu değişimi belirtileri.

Gençlerin %30‟ unun günde üç veya daha fazla saat internet kullandığını göz önünde bulundurursak, siber zorbalık gibi internetin olumsuz yönlerine maruz kalma ihtimallerinin ne denli yüksek olduğunu anlayabiliriz. (Ybarra ve Mitchell, 2004a). Burada ebeveyn olarak, çocukların siber zorbalığın yol açacağı olumsuz deneyimlerden korumak için yapılabilecek bir kaç davranış biçiminden söz edilebilir. Ybarra ve Mitchell (2001) tarafından yapılan araştırmaya göre, İnternet kullanan gençlerin %50 si ise internetteki iletişimi sırasında anne babasının kendilerini çok az denetlediklerini ifade etmişlerdir ve anne babanın çocuğunu internette daha az denetlemesi, ergenin internette diğerlerine zorbalık yapmasını %54 artırmaktadır. Bunun sonucu olarak, ebeveynlerin, siber zorbalık konusunda alabileceği ilk önlem denetim olarak görülmektedir. Ailelerin, çocuklarının internet kullanımını denetlemesi, yapılacak yeni uygulamalarla sağlanabilir. Örneğin, aileler çocuklarının internet kullanımında zaman kısıtlaması yapılabilir; sık sık ve düzenli olarak çocuğunun girdiği siteleri kontrol edebilir, çocuğunun ziyaret edebileceği veya edemeyeceği siteleri belirleyebilir, bilgisayara koruyucu filtre yerleştirebilir ve bu tarz önemler alabilir. Ek olarak, okul psikolog ve danışmanlarıyla siber zorbalıkla ilgili farkındalık konusunda sürekli iletişim halinde olmalıdır.

Sonuç olarak, anne babalar teknoloji konusunda kendilerini geliştirmeli, çocuklarıyla açık bir iletişim içinde olmalıdırlar. Anne babalar çocuklarının gelişim düzeylerine uygun olarak interneti ve diğer elektronik iletişim araçlarını nasıl kullanacakları konusunda onlara rehberlik yapmalı, sınırlamalar koymalı ve sık sık denetlemelidir.

Referanslar

Aksaray, S., (2011). "Siber Zorbalık", Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 20, Sayı 2, 2011, Sayfa 405-432

Ayas, T. ve Horzum, M. B. (2010). “Sanal Zorba/Kurban Ölçek Geliştirme Çalışması”, Akademik Bakış Dergisi, 19, s. 1-17.

Gökler, R. (2009). “Okullarda Akran Zorbalığı”, Uluslararası İnsani Bilimleri Dergisi, 6 (2), s. 511537.

Hinduja,S. ve Patchin,J.W, (2009) Bullying Beyond the Schoolyard: Preventing and responding to cyberbullying.Thousand Oaks , California . Sage

Juvonen ,J., ve Gross ,E.,F. (2008) Extending the school grounds ? Bullying experiences in cyberspace .Journal of School Health 78 (9) 496-505

Korkmaz, A., (2016). " Siber Zorbalık Davranışları Sergileme ve Siber Zorbalığa Maruz Kalma Durumlarının Karşılaştırılması" Trt Akademi, ISSN 2149-9446 Cilt 01 Sayı 02 Temmuz 2016 Dijital Medya Sayısı.

Nansel ,T.R., Overpack ,M., Pilla ,R.S., Ruan,W.J.,SimonsMorton ,B., Scheidt ,P. (2001) Agression behaviors among Us youth :Prevelance and association with psychosocial adjustment . Journal of American Medical Assosication .285 ,2094-2100

Olweus , D. (1992) : Bullying among school –children : Intervention and prevention in R.Peters ,R. Mc Mahon ,ve V.Quinsey (Eds) Aggression and Violence Throughout the Life Span Newburry Park ,CA ;Sage

Smith, P. K., Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano&P. Slee (1999). The Nature of Scholl Bullying: A Cross National Perspective, London and New York: Routledge.

Willard ,N.E. (2005) Educator „s guide to cyberbullying and cyberthreats :Responding to the challenge of online social aggression, threats ,and distress. Retrived March 23 , 2006 ,from http:// www.csriu.org /cyberbully /. Docs / cbct educator.pdf

Ybarra,M., ve Mitchell ,K. (2004 b ). Youth engaging in online harrasment : Association with caregiver –child relationships ,internet use and personal characteristics . Journal of Adolescence ,27, 319-336