"Dijital Ayak İzim: Geride ne bırakıyorum?"

"Gelecekte, dijital ayak iziniz bir öz geçmişe dahil edebileceğiniz her şeyden çok daha fazla ağırlık taşıyacaktır."

Chris Betcher

Dijital ayak izi, elektronik ortama aktardığımız bizimle ilgili her türlü izi kapsar.

Dijital ayak izi, interneti kullanırken oluşturduğumuz veri izidir.

İnternette neyi araştırdığımızın, hangi web sitelerini kullandığımızın, hangi reklamları gördüğümüzün, hangi ürünü satın aldığımızın kaydedilmesinden tutun; Facebook, Twitter, Instagram gibi sosyal medya sitelerinde oluşturduğumuz hesaplarımızda paylaştığımız içeriklerin ve ya bizim hakkımızda yapılan paylaşımların (biz silsek dahi) silinmemek üzere var olmasına kadar, her türlü kayıt altında olma durumunu kapsar. Kısacası, dijital ayak izi, ziyaret ettiğimiz web sitelerini, gönderdiğimiz elektronik postaları ve çevrim içi hizmetlere gönderdiğimiz tüm bilgileri içerir.

Dijital ortamda bıraktığımız izleri "pasif" ve "aktif" olarak tanımlayabiliriz.

"Pasif dijital ayak izi", istemeden çevrim içi olarak bıraktığımız veri izidir. Örneğin, bir web sitesini ziyaret ettiğimizde, web sunucusu internet servis sağlayıcımızı ve yaklaşık konumumuzu tanımlayan IP adresimizi kaydedebilir. Bazı arama motorları tarafından kaydedilen arama geçmişimiz de dijital ortamda bıraktığımız dijital ayak izimize örnektir. Bu şekilde, reklam verenlerin bize direkt olarak ulaşabileceği bir sistemin içerisine kaydolduğumuz gerçeği de gözardı edilmemesi gereken bir durum olarak karşımıza çıkar.

"Aktif dijital ayak izi", kasıtlı olarak çevrim içi gönderdiğimiz verileri içerir. Örneğin, elektronik posta göndermek, verilerimizin başka bir kişi tarafından görülmesini ve ya kaydedilmesini sağladığı için aktif dijital ayak izinize katkıda bulunur. Blog yayınlamak ve sosyal medya güncellemeleri yayınlamak, dijital ayak izimizi genişletmenin diğer bir popüler yoludur. Twitter'da yayınladığımız her tweet, Facebook'ta yayınladığımız her durum güncellemesi ve Instagram'da paylaştığınız her fotoğraf dijital ayak izimize katkıda bulunur. Sosyal ağ sitelerinde ne kadar çok zaman geçirirsek ve ya ne kadar çok elektronik posta gönderirsek, dijital ayak izimiz o kadar büyür. Bir sayfayı, bir Facebook gönderisini ve ya Instagram fotoğrafını "beğenmek" bile, veriler bağlı bulunduğumuz web sitesinin sunucularına kaydedildiğinden, dijital ayak izimize katkıda bulunur.

Sonuç olarak, dijital medyayı her kullandığımızda, aslında bir 'dijital ayak izi' bırakıyoruz. Dijital medya kullanıcıları olarak, hepimizin halihazırda var olan bir dijital ayak izi mevcut. Bu durumda, geride hangi veri izini bıraktığımızı düşünmek, paylaşımlarımıza ait ileride karşılaşacağımız olası etkileri göz önünde bulundurmamızı sağlayabileceği için önemlidir. Bu farkındalığa sahip olmak, ayak izimizin gelecekte bize yaşatabileceği negatif deneyimlerden korunmak açısından faydalı olacaktır. Örneğin, elektronik posta gönderirken, dijital ayak izimizi bıraktığımızın bilincinde olmak, mesajın sonsuza dek çevrim içi kalabileceği gerçeğini göz önünde bulundurmamıza ve ileride bize zararı dokunabilecek bir içerik göndermemizi engellemeye neden olabilir. Dahası, sosyal medya sitelerinde yaptığımız paylaşımlar söz konusu olduğunda, neleri yayınladığımız konusunda daha dikkatli olmamızı sağlayabilir. İçeriği sosyal medya sitelerinden sık sık silebilsek dahi, dijital veriler çevrim içi olarak paylaşıldıktan sonra, onları İnternet'ten kalıcı olarak silebilmenin hiçbir garantisi yoktur. Dijital ayak izimizin, hayatımız boyunca karşımıza çıkabileceği gerçeğini göz önünde bulundurduğumuzda, dijital ortamda yaptığımız her paylaşımın uzun vadede bize getireceği sonuçları göz önünde bulundurmuş oluruz.

Özellikle, son yıllarda ("Sharenting" adlı yazımda bahsettiğim gibi) çocukları hakkında görüntü, video, ses... vb içerik paylaşan ebeveynlerin, yaptıkları paylaşımların, çocuklarının dijital ayak izini, henüz onların izni olmadan oluşturduğunu belirtmeliyim. Zamanı geldiğinde birilerinin çocuğumuzun dijital ayak izine bakmak isteyeceğini unutmamak gerekir. Örneğin, ileriki hayatında çocuğumuzun ismini internet ortamında arattığımızda, karşımıza çıkacak durumları göz önünde bulunduralım. Gelecekteki bir işveren kendisiyle görüşmeden önce hakkında dijital ortamda bir arama yapabilir ve ya bir devlet kurumu aynı şekilde kendisi hakkında bir arama yapabilir ya da tamamen sosyal hayata odaklanacak olursak, arkadaşları internette çocuğumuzun ismini arayabilirler. Bunun sonucu olarak, çocuğumuz hakkında yaptığımız paylaşımların onların gelecekteki hayatlarında karşılarına çıkabilecek istenmeyen içerikler olabileceği, onları rahatsız edip, itibar zedeleyici, olumsuz psikolojik ve sosyal etkilere neden olma ihtimalini de göz ardı edilmemesi gereken bir durum olarak karşımıza çıkar.

Yeri gelmişken, ebeveynlere bu konu hakkında kitap önerisinde bulunarak yazımı sonlandırıyorum:

"Tekno Tavşan Tata ile Teknolojik Masallar Serüveni: Dijital Ayak İzini Öğreniyorum."

"Tina, teknolojiyi ve teknolojik aletleri kullanmayı çok seven bir kız çocuğudur. İnternet’te oyunlar oynamayı, bahçelerinde arkadaşları ile oyun oynamaya tercih etmektedir. Bir gün, anne ve babasının ısrarıyla arkadaşları ile oyun oynamak için bahçelerine çıkan Tina’nın yolu, Tekno Tavşan Tata ile kesişir. Baytlar Diyarı’na doğru heyecan dolu bir yolculuğa çıkan ikili, internet ve dijital ayak izi kavramlarının derinliklerine indikleri bir macera yaşarlar."

Kitap, teknoloji kullanımının beraberinde getirdiği tehlikeleri; öyküleme yoluyla, çocukların anlayabilecekleri şekilde, gerçek yaşamla bağlantılı olarak anlatır. "Dijital Ayak İzi" konusunda, ebeveynlere ve çocuklara, faydalı bilgiler verir.

#media #kids #digitalmedia #yenimedya #medya #sosyalmedya #çocuk